Dân gian có câu: “của bền tại người”, câu này có đúng với cách bạn sử dụng máy tính xách tay mới mua?
Việc bạn mới mua máy tính xách tay mà bạn không biết cách sử dụng và bảo quản sao cho đúng sẽ dẫn đến những hệ quả nghiêm trọng làm giảm tuổi thọ của máy. Thậm chí do vô tình hay sơ ý, chiếc máy bạn mua sẽ không được nhà phân phối bảo hành cho bạn vì những lý do hết sức ngớ ngẩn, do thói quen không tốt hoặc do bạn không biết sử dụng như nào.
Cách sử dụng và bảo quản Laptop
Mua được một chiếc laptop ưng ý đã khó mà sử dụng nó thế nào cho đúng cách càng khó hơn. Theo các thông tin từ phòng bảo hành của hãng sản xuất và các trung tâm sửa chữa máy tính xách tay, phần lớn những hư hỏng của laptop là do người sử dụng vô tình gây nên. Làm thế nào để sử dụng hiệu quả và khai thác tối đa hiệu năng hoạt động của máy, thực hiện bảo trì định kỳ cho chiếc latop của bạn để tuổi thọ của máy được lâu hơn lại là một khó khăn với đa số người sử dụng hiện nay.
Chúng tôi có những khuyến cáo và hướng dẫn đến khách hàng cách bảo quản và sử dụng hiệu quả tránh hỏng hóc và gây ra các sự cố khi sử dụng laptop (máy tính xách tay).
1. Cách sử dụng và bảo quản phần cứng
Ngay khi nhận bàn giao máy từ cửa hàng, bạn hãy kiểm tra lại các thông tin trên phiếu xuất kho, phiếu bảo hành và hóa đơn. Bạn kiểm tra xem tất cả thông tin trên giấy tờ (thông tin cá nhân của bạn, số serial, thông tin sản phẩm) có trùng khớp với thông tin trên sản phẩm nhân viên đó đang bàn giao cho bạn không? Nếu thấy sai sót hãy yêu cầu nhân viên đó in lại cho bạn những giấy tờ kia không nên để nhân viên đó ký vào vì điều đó không đảm bảo được quyền lợi cho bạn khi có những phát sinh xảy ra).
Ngoài ra bạn còn phải kiểm tra sản phẩm xem chúng có bị xướt, bị rạn vỡ hoặc trục trặc không. Tốt nhất khi đi mua máy, bạn hãy dẫn một người hiểu biết về máy tính để có thể tư vấn cho bạn mua được sản phẩm phù hợp với nhu cầu sử dụng, tránh sự lãng phí không cần thiết.
Những lưu ý khi sử dụng và bảo quản máy:
- Bạn không nên để máy tính của mình ở gần nơi ẩm ướt hoặc bụi bẩn. Vì những bụi bẩn hoặc nước có thể làm giảm rất nhiều tuổi thọ của máy tính. Thậm chí máy có thể bị hỏng nếu dính nước hoặc máy có quá nhiều bụi bẩn bám vào quạt CPU.
- Không nên để nước, café hoặc nước đá gần máy của bạn. Rất có thể do vô tình bạn làm đổ cốc nước vào máy tính và “ôi thôi” máy của bạn sẽ “tử vong” do những hành động bất cẩn đó.
- Khi máy bị vào nước, bạn hãy giữ cố định sự thăng bằng của máy và nhanh chóng nhờ người rút pin, rút Adapter ra. Rồi nghiêng máy để cho nước chảy ra hết, sau đó hãy mang máy đến những công ty sửa chữa máy tính xách tay yêu cầu nhân viên kỹ thuật tháo máy ra và sấy khô nó. Bạn không nên tự ý tháo máy vì trên máy tính có rất nhiều chi tiết khác nhau, nếu bạn không rành lắp ráp máy có thể dẫn đến trường hợp các khớp (cá) trên máy bị gãy. Ngoài ra các chi tiết không được lắp đúng vị trí nhất là bạn lắp ốc vít không đúng, chiếc ốc vít đó có thể xuyên thủng mainboard của máy và làm hỏng hoàn toàn nó.
- Khi di chuyển máy, bạn hãy tắt máy tính đi và đảm bảo nó đã được tắt hoàn toàn bởi vì nếu không tắt máy mà di chuyển máy, đầu từ của ổ cứng sẽ có sự rung động tác động lên bề mặt đĩa. Nếu hỏng nhẹ ổ cứng có thể bị Bad Sector, còn nếu hỏng nặng bạn phải thay thế ổ cứng đó bằng một ổ cứng mới.
- Không được để những vật nặng lên trên máy hoặc không được tỳ tay lên máy. Hành động đó của bạn có thể làm vỡ hỏng màn hình LCD.
- Không nên sử dụng những đĩa quang (đĩa CD, đĩa DVD) kém chất lượng hoặc bề mặt đĩa đã quá xước. Ngoài ra nếu ổ đĩa quang của bạn là ổ ghi thì bạn cũng không nên ghi quá nhiều đĩa trên nó. Nếu phải ghi nhiều đĩa liên tục, khi ghi xong một đĩa bạn hãy cho ổ đĩa nghỉ chừng 15 phút để ổ đĩa giảm nhiệt đi sau đó mới tiếp tục ghi đĩa tiếp theo.
- Khi đi công tác xa mà phải mang theo máy tính xách tay. Bạn hãy cho máy vào một túi chống xốc và để riêng nó vào một ngăn, nên kiểm tra và đảm bảo nó được an toàn khi để vào ngăn đó. Một điều quan trọng nữa bạn nên nhớ là hãy để những vật cứng như chuột, Adapter, đồ mỹ phẩm… tránh xa ngăn để máy tính xách tay. Vì trong quá trình di chuyển, những vật cứng đó có thể va đập làm hỏng màn hình của máy.
- Khi sử dụng máy ở nơi công cộng như lớp học, văn phòng làm việc, sân bay, nhà trọ sinh viên… Bạn hãy sử dụng một khóa laptop để khóa máy tính lại tránh trường hợp máy của bạn bị kẻ gian lấy. Mỗi máy đều có một khe nhỏ để bạn có thể khóa nó vào một vật bất kỳ như chân bàn hoặc chân ghế (những vật bạn cho rằng nó đảm bảo sự an toàn cho máy tính).
- Khi sử dụng máy ở nhà, bạn không nên để máy trên giường đệm, bởi vì những khe thoát khí trên máy có thể bị che đi làm cho nhiệt lượng không được tỏa ra. Từ đó máy dễ sinh ra những bệnh “kỳ quái” như hay treo, tự tắt, chạy không ổn định… Ngoài ra những sợi bông nhỏ trên giường của bạn có thể bị hút vào những khe đó và bám và tấm tản nhiệt CPU, lâu ngày nếu không vệ sinh sẽ dẫn đến tình trạng “kỳ quái” như trên.
- Khi để máy trên bàn bạn hãy tạo một khoảng trống giữa máy và mặt bàn để cho việc tản nhiệt của máy được tốt hơn. Tốt nhất nếu có thể bạn hãy mua một cái Dock làm mát cho laptop, trên cái Dock có đầy đủ chức năng cần thiết để máy tính của bạn hoạt động mát mẻ và ổn định nhất.
Cách sử dụng và bảo quản Pin:
Khi bạn mua một chiếc laptop mới, bạn nên sử dụng thiết bị Adapter kèm theo máy và sạc pin từ 8h đến 10h trong 3 lần sử dụng đầu tiên để pin được nạp đầy. Vì pin laptop khi mới thì pin của nhà sản xuất mặc định chỉ có phôi không, chưa có nạp tích điện. Sau khi nạp đủ thời gian trên, sau mỗi lần sạc, bạn không dùng thiết bị Adapter cắm điện khi sử dụng laptop mà để xả hết lưu lượng tích điện trong pin còn khoảng 10% thì mới sạc lại. Làm như vậy tuổi thọ của pin sẽ lâu hơn không bị chai pin, không nên bật tắt máy nhiều lần trong một khoảng thời gian ngắn.
Ngoài ra, nên hạn chế việc cắm thiết bị Adapter trực tiếp vào lúc máy đang sử dụng, tức là bắt pin vừa nạp vừa xả. Bạn cũng nên chú ý thiết bị adapter phải phù hợp với loại máy bạn đang sử dụng.
Khi tháo pin cất đi không để pin gần các vật kim loại, không để pin bị ẩm hoặc bị nước vô. Đây cũng là khuyến cáo của nhà sản xuất đến người tiêu dùng.
 | |||||||||||||||||||||||||||||||
Việc sạc pin và xả pin có thể định nghĩa như sau:
sạc pin: là thao tác máy tính xách tay được gắn nguồn điện (Adapter). Việc bạn bật máy hay không bật máy đều được định nghĩa là quá trình sạc pin.
Xả pin: Là thao tác máy tính xách tay sử dụng năng lượng điện từ pin gắn trên máy.
- Ngay khi mua máy về bạn hãy sạc pin theo hướng dẫn dưới đây:
Sạc lần 1: Thời gian sạc từ 8 giờ đến 12 giờ tùy thuộc vào số lượng cell (dung lượng pin). Sau khi sạc bạn hãy tháo Adapter ra và sử dụng bằng nguồn điện từ Pin của máy (quá trình xả pin). Nên nhớ là sử dụng hết đến khi hệ điều hành báo cho bạn biết pin đã sắp hết, bạn phải gắn Adapter vào. Khi đó bạn hãy gắn Adapter vào và tiếp tục quá trình sạc pin lần 2.
Sạc lần 2, lần 3: Tương tự như sạc lần 1.
- Trong quá trình sử dụng sau này, bạn hãy theo hướng dẫn dưới đây:
Không nên gắn Adapter vào máy liên tục một cách thường xuyên (quá 10 giờ), tốt nhất khi Pin đã đầy hệ điều hành báo tình trạng pin là 100%) bạn nên rút nguồn điện ra và sử dụng bằng năng lượng từ Pin. Việc gắn nguồn điện liên tục vào máy có thể dẫn đến tình trạng pin của máy bị trai (tức thời gian sử dụng Pin giảm xuống so với ban đầu lúc bạn mới mua máy).
Mỗi một tuần, bạn nên xả pin ít nhất là bốn (04) lần để tránh tình trạng Pin bị giảm dung lượng theo thời gian sử dụng.
Khi gắn pin vào máy, nhớ cài tất cả những chốt cố định máy và pin. Nếu bạn không gắn chặt pin vào khe sẽ dẫn đến tình trạng các điểm tiếp xúc của nguồn điện giữa pin và máy chập chờn gây những hỏng hóc không đáng có.
Dung lượng pin sẽ giảm theo thời gian sử dụng và điều này là hoàn toàn bình thường.
Khi bạn so sánh dung lượng pin và thời gian sử dụng giữa hai máy giống nhau. Bạn phải xem xét hệ điều hành hai máy bạn đem ra so sánh có giống nhau không. Vì mỗi hệ điều hành sẽ tiêu tốn thời lượng pin là khách nhau. Ví dụ: máy của bạn mới mua cài Windows XP thời gian sử dụng pin là 3 giờ, nhưng khi bạn cài hệ điều hành Windows Vista chắc chắn rằng thời lượng pin bạn có thể sử dụng giảm 25% trở lên. Tức là thời gian dùng pin của bạn chỉ còn 2 giờ.
Nếu pin của bạn bị trai hoặc hỏng, bạn có thể sửa pin ở các trung tâm sửa chữa máy tính. Giá thành sửa chữa một pin tùy thuộc vào loại máy bạn đang sử dụng, từ 20$ đến 35$. Còn nếu bạn dư giả về tài chính, bạn có thể mua một Pin khác với giá từ 45$ đến 90$ tùy thuộc vào loại máy bạn đang sử dụng và tùy thuộc và loại pin (số cell quyết định giá thành của pin, pin càng nhiều cell giá càng cao) mà bạn muốn mua.
Khi bạn đi công tác xa, bạn hãy sạc đầy pin cho máy tính của mình và nên nhớ thật kỹ phải mang theo cả bộ nguồn (Adapter) nữa.
Khi bạn đang gắn nguồn và rút dây nguồn ra để sử dụng năng lượng từ pin. Độ sáng màn hình máy tính của bạn sẽ giảm xuống mức thấp. Điều này là hoàn toàn bình thường bởi vì các nhà sản xuất đã lập trình như vậy, bạn có thể tăng độ sáng của màn hình bằng các phím chức năng trên máy. Thông thường bạn sử dụng phím Funtion - Một nút điều khiển chức năng chỉnh độ sáng.
Khi bạn sử dụng máy tính đang dùng nguồn điện từ pin gắn trên máy. Bạn nên biết màn hình là nơi sẽ ngốn nhiều năng lượng từ pin của bạn nhất. Bạn hãy dùng các phím chức năng để giảm cường độ sáng của màn hình xuống. Việc này có thể tiết kiệm tối đa thời gian dùng pin trên máy tính của bạn.
Khi đang dùng pin, nếu bạn không sử dụng Wifi để kết nối Internet. Bạn hãy tắt chức năng Wifi của máy đi! Chức năng Wifi của máy cũng là một thành phần ngốn rất nhiều năng lượng từ pin bạn đang dùng.
Sử dụng túi xách chuyên dụng
Một phụ kiện nhỏ nhưng không thể thiếu là các túi xách chuyên dụng dành cho laptop. Bạn không cần quan tâm nhiều đến mẫu mã, kiểu dáng mà lưu ý khả năng chịu lực, chống ma sát, tính cơ động và chống thấm nước khi gặp mưa. Trong đó, khả năng giữ cố định máy trong khi di chuyển là điều kiện bạn cần đặc biệt quan tâm. Khi để máy vào túi cũng nên để đúng chiều. Các túi xách cho laptop thường còn có chứa các gói chống ẩm.
Kê máy sử dụng
Bạn không nên sử dụng các loại khăn trải bàn dạng bông để lót dưới máy, không để máy lên trên bề mặt mềm như chăn, đệm, ghế salon, không để máy lên đùi khi làm việc vì có thể dẫn đến nóng máy vì khả năng thoát nhiệt kém. Nên để máy trên những mặt phẳng cố định, thoáng rộng và cách xa các vật dễ vỡ. Một điểm nữa, sau khi sử dụng bạn nên tắt máy và chờ một lát cho máy nguội rồi mới cho vào túi xách.
Không nên chạy đĩa CD/DVD bị trầy xước
Với ổ đĩa quang CD/DVD ROM, bạn không nên cho thiết bị đọc đĩa bị trầy xước quá nhiều lần trong thời gian dài sẽ làm mắt đĩa quang đọc kém đi và gây nên hiện tượng kén đĩa.
Mở màn hình một góc 90 hoặc 120 độ
Khi sử dụng laptop, bạn nên đóng mở nhẹ nhàng, tránh gây ra hiện tượng đứt cáp nối giữa mainboard và màn hình. Khuyến cáo của hãng sản xuất là nên mở màn hình ở một góc thích hợp nhất là từ 90 đến 120 độ và không nên đóng mở liên tục nhiều lần trong một thời gian ngắn.
Chuột và bàn phím
Ngoài những vấn đề chính nêu trên bạn cần quan tâm, một số vấn đề tưởng nhỏ mà không nhỏ chút nào như bàn phím và chuột. Mỗi dòng máy đều có thiết kế bàn phím riêng. Vì các phím đều khá mềm nên rất dễ bị hỏng hóc khi có va đập mạnh nên cần cẩn thận khi thao tác với bàn phím. Khi dùng chuột nối ngoài, bạn nên chú ý khoá chức năng di chuột cảm biến Touchpad (phím tắt Fn + F7).
Giảm độ sáng màn hình và tắt các thiết bị không cần thiết
Khi tạm thời không sử dụng laptop bạn nên làm giảm độ sáng màn hình để tiết kiệm pin, tắc bớt các chức năng không sử dụng tạm thời như wireless, kết nối USB, firewire,…
Sử dụng nguồn điện hiệu quả
- Sử dụng phần mềm quản lý nguồn điện trong laptop có thể tiết kiệm nhiều năng lượng và kéo dài thời gian sử dụng pin hơn.
Nếu máy có tích hợp chức năng tạo profiles quản lý nguồn riêng thì hãy lựa chọn profiles phù hợp nhất với bạn mà vẫn đạt hiệu quả tối ưu nhất.
Hãy nhấn Start -> Control Panel ->Power Options. Trong Power Schemes, chọn Max Battery và nhấn OK.
- Lựa chọn này sẽ tắt màn hình sau 2 phút và đưa máy tính xách tay của bạn về chế độ chờ (standby) sau 3 phút không sử dụng. Nếu thấy không thích hợp, hãy chuyển qua lựa chọn Portable/Laptop, lựa chọn này sẽ đưa về chế độ chờ sau 5 phút.
Hệ điều hành và phần mềm cài đặt
Hiện nay một số model của hãng sản xuất laptop khi xuất xưởng sản phẩm ra thị trường bán cho người tiêu dùng thường có Hệ điều hành có bản quyền kèm theo máy như: Windows XP Profesional, Windows XP Home và mới nhất hiện nay là Hệ điều hành mới Windows 8.
Bạn cần lưu ý nên sử dụng các Hệ điều hành và phần mềm có bản quyền để các ứng dụng chạy ổn định hơn, cập nhật các chương trình diệt virus, quét spyware mới nhất, sao lưu backup dữ liệu thường xuyên.
Nâng cấp phần cứng
Nếu bạn có nhu cầu nâng cấp phần cứng như lắp thêm bộ nhớ RAM, ổ cứng HDD,… khi thực hiện việc này bạn nên mang máy laptop đến nơi bạn mua, hoặc nhà phân phối để được tư vấn kỹ thuật và kiểm tra khả năng tương thích của thiết bị trước khi quyết định nâng cấp. Vì máy laptop bạn mua có tem bảo hành của nhà phân phối được dán trên vỏ máy. Nếu bạn tự ý tháo ra làm rách tem bảo hành thì bạn sẽ bị mất quyền lợi bảo hành sản phẩm chính hãng.
Lưu ý chung: Nếu không thông thạo về phần cứng, khi gặp bất cứ sự cố nào về phần cứng của laptop, tốt nhất bạn nên đem đến các trung tâm bảo hành nơi bạn mua hoặc trung tâm bảo hành của nhà phân phối để được trợ giúp, không nên tự ý tháo máy để sửa dẫn đến hư hỏng nặng hơn.
2. Sử dụng phần mềm
Ngoài việc sử dụng phần cứng sao cho đúng để máy hoạt động ổn định hơn thì việc sử dụng phần mềm như thế nào cũng đóng vai trò quyết định cho sự thành công trong công việc của bạn. Dưới đây tôi xin trình bày những kinh nghiệm cá nhân về sử dụng máy tính (phần mềm) để bạn tham khảo:
Bảo mật tránh tình trạng thất thoát dữ liệu
Bạn hãy đặt password cho máy tính của mình để tránh trường hợp người khác truy cập vào máy tính và sử dụng không được sự cho phép của bạn. Việc đặt password còn giúp cho những người trong mạng nội bộ không thể truy cập vào máy của bạn để lấy đi những dữ liệu quan trọng trong máy tính.
Những nguyên tắc khi sử dụng máy tính và cách sử dụng chương trình diệt virus
Những nguyên tắc khi sử dụng máy tính
- Không truy cập vào những trang web đen, những trang web này có thể là nguồn lây nhiễm virus gây ảnh hưởng đến máy tính của bạn cũng như các dữ liệu trên máy.
- Không gắn những thiết bị lưu trữ mà bạn chưa chắc chắn sạch virus vào máy tính của mình. Vì những thiết bị đó là nguồn lây nhiễm virus chủ yếu. Khi gắn USB Flash vào máy tính, để an toàn bạn không nên click đúp vào biểu tượng USB Flash. Bạn nên mở USB Flash bằng chương trinh Explorer nhưng duyệt file theo dạng cây thư mục.
- Không để cho người khác tùy tiện sử dụng máy tính cá nhân của bạn. Nếu là máy dùng chung nhiều người, bạn hãy tạo nhiều user khác nhau và phân quyền cho những người đó sử dụng.
- Sử dụng nguyên tắc phòng hơn tránh để giảm thiểu thiệt hại có thể xảy ra.
- Không truy cập vào những trang web đen, những trang web này có thể là nguồn lây nhiễm virus gây ảnh hưởng đến máy tính của bạn cũng như các dữ liệu trên máy.
- Không gắn những thiết bị lưu trữ mà bạn chưa chắc chắn sạch virus vào máy tính của mình. Vì những thiết bị đó là nguồn lây nhiễm virus chủ yếu. Khi gắn USB Flash vào máy tính, để an toàn bạn không nên click đúp vào biểu tượng USB Flash. Bạn nên mở USB Flash bằng chương trinh Explorer nhưng duyệt file theo dạng cây thư mục.
- Không để cho người khác tùy tiện sử dụng máy tính cá nhân của bạn. Nếu là máy dùng chung nhiều người, bạn hãy tạo nhiều user khác nhau và phân quyền cho những người đó sử dụng.
- Sử dụng nguyên tắc phòng hơn tránh để giảm thiểu thiệt hại có thể xảy ra.
Sử dụng chương trình diệt virus
- Tìm kiếm một chương trình phòng tránh và diệt virus hiệu quả. Trên thế giới có rất nhiều hãng phát triển phần mềm phòng tránh và diệt virus. Bạn hãy chọn một phần mềm bạn cho là hiệu quả và sử dụng thêm một chương trình tường lửa khác để bảo về máy tính của mình từ bên trong cũng như bên ngoài.
- Virus mỗi ngày một nhiều, mỗi ngày một đổi mới. Do vậy việc thường xuyên cập nhật những bản update virus cho phần mềm diệt virus là một cách làm hiệu quả để máy tính hoạt động ổn định.
3. Hướng dẫn bảo trì và vệ sinh
Vệ sinh máy
- Có một bài báo trên Internet đã nói rằng “bàn phím máy tính xách tay của bạn bẩn hơn bồn cầu của nhà vệ sinh” theo bạn đó có phải là sự thật không? Theo quan điểm của tôi, máy tính xách tay luôn là một người bạn thân thiết gắn bó với mọi hoạt động của mình. Việc chăm sóc cho nó giống như việc bạn tôn trọng người bạn của mình vậy. Nếu người bạn đó khỏe mạnh mới có thể giúp đỡ được mình mọi lúc, mọi nơi.
- Đầu tiên để việc chăm sóc người bạn của mình một cách tốt nhất, bạn hãy mua một bộ vệ sinh laptop. Giá thành của bộ vệ sinh laptop không cao, từ 50.000 VND đến 200.000 VND tùy từng loại. Trong bộ vệ sinh bạn mua sẽ có đầy đủ dụng cụ cần thiết để bạn có thể chăm sóc cho người bạn của mình một cách tốt nhất. Những dụng cụ đó bao gồm:
- Bộ dung dịch làm sạch màn hình: là dung dịch dùng để vệ sinh màn hình và thâm máy.Chổi quét bụi: là dụng cụ quét sạch bụi trên máy, trong các khe nhỏ.
Bóng thổi bụi: là dụng cụ dùng sức mạnh của hơi làm sạch bụi bẩn.
Khăn mềm: là dụng cụ lau hữu hiệu cho máy của bạn.
- Tiếp theo bạn hãy lên lịch làm sạch cho người bạn của mình. Với môi trường ở việt nam (nóng, ẩm, bụi…) thời gian vệ sinh máy là 3 ngày/ 1 lần là tốt nhất.
- Bạn hãy tắt máy tính đi rồi mới tiến hành công việc vệ sinh. Sau đó dùng chổi và bóng thổi bụi để vệ sinh máy một cách cơ bản trước đã. Đặc biệt lưu ý các vùng như bàn phím và các khe hở dưới bàn phím.
- Khi vệ sinh bạn không nên xịt trực tiếp dung dịch làm sạch lên máy. Bạn hãy xịt dung dịch đó vào khăn mềm rồi mới tiến hành lau trên màn hình, lau trên thân máy.
Bảo trì máy:
- Trong thời gian bảo hành, việc bảo trì máy tính của bạn chỉ giới hạn ở khâu vệ sinh máy. Thực ra công việc bảo trì máy gồm rất nhiều công đoạn, cụ thể như sau:
- Phần cứng: vệ sinh bên ngoài, vệ sinh bên trong (đặc biệt là các khe tản nhiệt cho CPU, máy tính của bạn chạy chậm, nóng, hay treo thường xuất phát từ việc bụi bám quá nhiều vào các khe tản nhiệt của CPU này). Việc vệ sinh phần cứng bên trong không nên làm nếu máy của bạn vẫn trong thời hạn bảo hành.
- Phần mềm: Kiểm tra lỗi hệ thống, nếu cần thiết đôi khi phải cài đặt lại hệ điều hành. Sau đó kiểm tra dữ liệu cài đặt phần mềm diệt virus và quét virus.
0 nhận xét :
Đăng nhận xét
Hãy viết những gì bạn muốn nói